Het nieuwe elan van Castilla-La Mancha

Gisteren was in hartje Amsterdam een proeverij van wijnen uit Castilla-La Mancha. Het was mooi en boeiend om de ambities van deze Spaanse wijnregio te zien en te proeven. De nieuwe petit verdots hebben mijn voorkeur. Monastrell en garnacha zijn ook fijn uit dit gebied. De minder dominante houttonen en meer rijping op Frans eiken en minder op Amerikaans eiken spreekt mij ook erg aan. En de volle donkere wijnen van garnacha tintarere (ook bekend als alicante bouschet of alicante henri bouschet) zijn wat mij betreft ook een aanrader. Zeer verrast was ik door de sauvignon blanc 1860 van Bodegas Cano. Een ‘crianza en tinajas’, gerijpt op 100 jaar oude amfora! Echt mooi. En het blijkt dat ze die nu weer hippe amforawijnen hier dus al een eeuw geleden maakten. Een heuse hernieuwde kennismaking met het nieuwe elan van Castilla-La Mancha, dat wijnen onder de koepelnaam Castilla-La Mancha meer aandacht en aanzien wil geven.

Er zijn 9 DO’s in het grootste wijngebied van Spanje, maar wijnen onder de koepelnaam Castilla-La Mancha moeten meer aandacht en aanzien krijgen.

Castilla-La Mancha kaart

Meer aandacht en aanzien
Castilla-La Mancha is bezig met een heuse promotiecampagne om de wijnen van de eigen regio meer bekendheid te geven. Er zijn weliswaar 9 DO’s in het grootste wijngebied van Spanje (namelijk de DO La Mancha, Valdepeñas, Manchuela, Almansa, Jumilla, Méntrida, Mondéjar, Uclès en Ribera del Júcar), maar wijnen onder de koepelnaam Castilla-La Mancha moeten meer aandacht en aanzien krijgen. Binnen een IGP-classificatie zijn de regels minder strikt en heb je meer vrijheid dan bij een DO en mag je meer experimenteren met druivenrassen en blends. Daarnaast bestaat in de regio de Vino de la Tierra de Castilla en zijn er ook prestigieuze wijnhuizen die vallen onder de hoogste wijnclassificatie Vino de Pago. In 2021 waren er 20 VP’s, waarvan 12 in Castilla-La Mancha.

Waarvan kennen we Castilla-La Mancha? Van Don Quijote, van eenvoudige slobberwijnen uit een heet gebied en van het witte druivenras airén, ooit het meest aangeplante druivenras ter wereld! Die tijden zijn niet meer, en airén staat inmiddels op de vierde plek, maar nog steeds op nr. 1 qua meeste aanplant voor een wit druivenras, nog net voor chardonnay. Nieuwe druivenrassen spelen nu ook een grote rol. Bekende Franse / internationale rassen als chardonnay, sauvignon blanc, cabernet sauvignon, merlot en syrah. Maar vooral ook lokale en/of oude druivenrassen worden (her)ontdekt, zoals de witte albillo en tardana en de blauwe moravia, pintaíllo, tinto fragoso en tinto velasco. En dat is leuk en spannend. Er valt weer wat te beleven in Castilla-La Mancha! Castilla-La Mancha presenteert zich nu zelfbewuster en ambitieuzer. En dat mag ook.

Bodegas Finca El Refugio - Benjamin Galisteo - Quorum private colllection
Bodegas Rodríguez de Vera

Van airén en censibel naar albillo en petit verdot
Het gebied kenmerkt zich door en groot aantal verschillende druivenrassen, veel meer dan de airén en cencibel (tempranillo) die met name bekend waren uit dit gebied. Die variëteit wil men nu meer benadrukken.
Belangrijkste druivenras is (nog steeds) airén (203.000ha), maar dat wordt steeds minder. Enerzijds vanwege de toenemende hitte die het druivenras, anderzijds omdat het ras met toenemende hitte een (te) lage zuurgraad heeft. Van de witte rassen volgen viura (41.000ha), cayetana blanca (36.000ha) en verdejo (19.000ha). Op de proeverij zag ik echter naast airén en verdejo ook heel veel sauvignon blanc, dus ik denk dat die wel zal stijgen. Daarnaast zijn er ook o.a. albillo, albariñno, blanco del tollo, chardonnay, gewurztraminer, malvar (elders lairén genoemd), merseguera, mizancho, moscatel de grano menudo, moscatel serrano (kruisig van beba x moscatel d’Alexandria), pardillo, pedro ximénez, verdoncho, tardana en torrontés.
Van de blauwe rassen is tempranillo (hier vaak cencibel genoemd) de onbetwiste koploper (71.000ha en snel toenemend). Daarnaast in aflopende hoeveelheid bobal (34.000ha), garnacha tintorera (23.000ha), garnacha tinta (20.000ha), monastrell (mourvèdre; 16.000ha), syrah (12.000ha), cabernet sauvignon (7.000ha), merlot (3.000ha) en petit verdot (1.700ha).
Daarnaast zag ik alleen al op de proeverij wijnen van de witte rassen riesling en viognier en de blauwe rassen graciano, pinot noir, cabernet franc, de krachtigere moravia dulce (lokaal ook brujidera genoemd) en de lichtere tinta velasco. Er ook toegestaan zijn b.v. forcallat tinta, malbec, marselán, mazuela/cariñena, mencia, moribel, prieto picudo, rojal tinta, tinto fragoso, tinto de la pámpana blanca, pintaíllo en touriga nacional. Wow.
En er komen nog meer rassen aan die nu volgens mij nog niet eens toegestaan zijn, zoals castellana blanca, sanguina en maquías. Spannend! Op hun site heeft IVICAM een lijst met druivenrassen die momenteel toegestaan zijn binnen Castilla-La Mancha.

Castilla-La Mancha in het kort

  • Het gebied La Mancha is bekend van de schapenkaas manchego en van de dwaze dolende ridder Don Quijote. Don Quichot (Spaans: Don Quijote) is de hoofdpersoon in de door Miguel de Cervantes geschreven roman ‘De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha’.
  • Klimaat: continentaal met maar liefst 3.500 zonuren. Het gebied ligt op de Spaanse hoogvlakte (Meseta Central, met wijngaarden op 600-1100m hoogte). Droogte is een probleem en een van de redenen dat de opbrengst laag is (20-30hl/ha).
    Sinds 1996 is drupirrigatie toegestaan. Probleem nu: mogelijk gaat water op de bon binnenkort.
  • Qua bodem spelen met name kalk en klei een belangrijke rol.
  • Spanje heeft het grootste wijngaardareaal ter wereld (in 2020 961.000ha) en Castilla-La Mancha is Spanje’s grootste wijnregio met bijna de helft van de oppervlakte 458.304ha).
  • Binnen de regio Castilla-La Mancha bevinden zich ook 9 DO’s, namelijk de DO La Mancha, Valdepeñas, Manchuela, Almansa, Jumilla, Méntrida, Mondéjar, Uclès en Ribera del Júcar. Zij staan binnen de regio ook in onderlinge concurrentie.
  • Castilla-La Mancha is sterk in biologische wijnbouw: 13% van Spanje (125.000ha) en maar liefst een kwart van alle bio-wijnen ter wereld!
  • De eisen voor rijping van rode (!) wijn zijn als volgt:
    • Crianza: min. 6 maanden houtrijping; totale rijping ( = houtrijping + flesrijping) is min. 24 maanden.
    • Reserva: min. 12 maanden houtrijping; totale rijping ( = houtrijping + flesrijping) is min. 36 maanden.
    • Gran Reserva: min. 18 maanden houtrijping; totale rijping ( = houtrijping + flesrijping) is min. 36 maanden.
Bodegas Alcardet - Seis Cuerdas riesling en Alcardet Sparkling Brut 18
Bodegas Cano - 1860 sauvignon blanc crianza en tinajas

Proeven
Ik proefde wijnen tijdens de masterclass van Janna Meppelink en in de zaal. Helaas veel te weinig tijd, omdat ik op een andere etage ook nog de ICEX-proeverij Proef Spanje met Spaanse specialiteiten bezocht, inclusief een masterclass over jamón ibérico. Een paar wijnen licht ik er echter graag even uit:

  • Airén hoeft niet altijd slecht of een neutrale slobber te zijn. De 2021 “Campachano organic airén” van Bodegas Santa Catalinas een prima aperitiefwijn van deze grote coöperatie (1.500 aangesloten boeren). Fris, citrus, sappig met veel geur en smaak.
  • De naar de dochters van de wijnmaker genoemde “Ana & Clara” semiseco sparkling van Bodegas Romero de Àvila Salcedo is gemaakt van chardonnay en zie ik meer als frivool vriendelijk geprijsd grapje. Fris met een klein zoetje. De bruiswijn ziet er chique uit met oog voor marketing, maar heeft een groffe wat prikkende mousse. Dat is ook niet zo gek, want het betreft geen tweede gisting op fles of zelfs tank, maar gewoon ingespoten koolzuur. De colamethode dus. Desalniettemin vrolijk en ongecompliceerd genieten in de zomer. En het oog wil ook wat.
  • Een mousserende wijn van heel andere orde is de “Alcardet Sparkling brut 18” van Bodegas Alcardet. In het stadje Alcardet met kalkbodem op bijna 800m hoogte is mousserend een specialiteit. Deze wijn van Bodegas Alcardet is gemaakt volgens de méthode traditionelle (2e gisting op fles). De wijn is gemaakt van chardonnay, macabeo (viura) en airén is heeft 18 maanden gerijpt. Zeer droog en fris en een mooie prestatie voor dit gebied. De hoogte is wellicht ook de reden dat deze familiebodegas een wijn van riesling in de collectie heeft opgenomen! Deze 2021 “Seis Cuerdas” riesling is van het eerste oogstjaar van dit voor Spanje ongebruikelijke druivenras. De wijn is fris en is heel verrassend voor deze hete regio. Ook hun 2021 viognier “Pasaporte” is verrassend. Fris en licht tropisch. Geslaagde experimenten.
  • De 2020 sauvignon blanc “1860 crianza en tinadas” van Bodegas Cano beschreef ik al. Deze wijn is gerijpt op 100 jaar oude amfora!
  • En weer een bijzonderheid: de 2020 airén pie franco “Las Tinadas” van Bodegas Verum heeft vier maanden op amfora gerijpt èn de stokken zijn NIET op Amerikaanse onderstammen geënt; pre-phylloxera dus! De wijn heeft wit fruit, citrus en een mineralige afdronk mede dankzij de kalkbodem. Bodegas Verum heeft maar liefst 90 verschillende druivenrassen aangeplant, waaronder nieuwe experimentele wijngaarden.
  • De 2016 “Esencia Rupestre” van Bodegas Santa Cruz de Alpera is gemaakt van garnacha tintorera (in Frankrijk en Portugal beter bekend als alicante bouschet). Dit druivenras heeft – anders dan de meeste blauwe druivenrassen! – rood vruchtvlees en de wijn heeft dus heel veel kleur. De wijn heeft 14 maanden houtrijping en 18 maanden flesrijping. Veel donker fruit, balsamico, tabak, cacaotonen. En ondanks het feit dat de wijn van 2016 is, toont ie zich qua karakter nog heel jeugdig. Top!\
  • Ook de 2017 “8Lgends Leyenda del Jinete” van Bodegas Winol was de moeite waard. Heerlijke, vol, donker fruit met 12 maanden houtrijping. Maar zelfs nog wat stroef en nog niet helemaal op dronk.
  • Ik heb een aantal petit verdots geproefd, waaronder de 2019 “Tudons petit verdot” van Bodeags Dehesa El Carrascal met 12 maanden houtrijping en lekker veel donker fruit.
  • De 2016 “Sorrasca” van petit verdot van Bodegas de Vera is een van mijn favorieten. Fruitig en zacht met een aangenaam bittertje. 24 maanden houtrijping op Frans eiken. Tabak, donker fruit en chocolade. Power met fluwelen handschoentjes, zou Hamersma wellicht zeggen. Van hetzelfde huis proefde ik ook de 2018 “Atalaque Garnacha del Horcajo” van garnacha tinto. Die heeft 12 maanden houtrijping op Frans eiken en is gemaakt van stokken van 110 jaar oud die niet geënt zijn op Amerikaanse onderstammen. De wijn is elegant en heeft fraicheur. Ook heel mooi.
  • Ik sloot mijn eigen rondgang langs de wijnmakers af bij Benjamin Galisteo van Finca el Refugio. Daar trof ik mijn twee favorieten van de dag, daarom mag ‘Benja’ op mijn hoofdfoto figureren, hihi. De wijngaarden van dit familiebedrijf liggen in het stroomgebied van de rivier Guandiana Alto en zijn biologisch gecertificeerd. De wijnen zijn modern qua stijl en krachtig. De 2016 petit verdot “Legado Finca El Refugio” heeft 15 maanden houtrijping, waarvan 80% op Frans eiken en 20% op Amerikaans eiken. De houtrijping is elegant, en absoluut niet dominant. De wijn is fruitig en zacht. Mijn topper is zijn 2012 “Quorum private collection”, een krachtige blend van 75% tempranillo en 25% petit verdot waarvan hij maar 5.000 flessen heeft gemaakt. Heel zacht. Heel veel rijp donker fruit. Rijpe tannines en medium fraicheur. Echt een fijne afsluiting van deze verrassende proeverij!

Dank aan Janna Meppelink voor de Masterclass en Pitch PR voor de organisatie.