Veel meer dan een kleur – rosé uit Provence en Valtènesi

Rosé uit de Provence ken je natuurlijk allang. Maar heb je al van de Italiaanse rosé uit Valtènesi gehoord…?
Provence-rosé is allom bekend. Niet zo gek. De bleekroze rosé is niet meer aan te slepen in de zomer, want Provence-rosé is in Nederland mega-populair en is – zeker in Europa – voor veel wijnmakers tegenwoordig ook hèt voorbeeld. Bleekroze is de trend qua kleur. Met dank aan de Provence. Maar … de kleur zegt eigenlijk heel weinig over de smaak! En de manier van rosé maken in Provence (dat heet ‘pressurage direct’ of direct persen) is redelijk uniek.

Oké. Provence-rosé dus. What else? Nou, bijvoorbeeld rosé uit Valtènesi. Huh!? Valtènesi? Eerlijk gezegd kende ik die appellatie ook nog niet. Niemand trouwens tijdens de perspresentatie die onlangs gehouden werd bij Brasserie Van Baerle. Maar daar komt verandering in! De populaire Franse Provence-rosé is namelijk samen met de onbekende Italiaanse rosé-regio Valtènesi onder het motto “Veel meer dan een kleur“ een nieuwe gezamenlijke (!) EU-campagne begonnen. De aanleiding is Europese BOB-rosé wijnen te promoten. Veel meer dan een kleur – rosé uit Provence en Valtènesi.

Provence is samen met de onbekende Italiaanse rosé-regio Valtènesi onder het motto “Veel meer dan een kleur“ een nieuwe gezamenlijke (!) EU-campagne begonnen.

Europese BOB-rosé
BOB staat voor Beschermde Oorsprongsbenaming. De Europese eisen voor BOB-wijnen zijn dat de wijn geproduceerd, verwerkt én bereid moet worden binnen een bepaald geografisch gebied en volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. En dat alle druiven waarvan de wijn is gemaakt komen uit dat geografisch gebied. Het label garandeert dus de geografische herkomst van de wijn en stelt er eisen aan.

In Nederland noemen we dat BOB, in Frankrijk heet zo’n appellatiebescherming AOP (Appellation d’Origine Protégée) en in Italië DOC (Denominazione di Orgine Controllata) of DOCG (Denominazione di Orgine Controllata e Garantita = gegarandeerde gecontroleerde benaming van oorsprong). En als je PDO ziet staan, dat is ook hetzelfde, maar dan in het Engels (Protected Designation of Origin).

De campagne richt zich op het BOB-kwaliteitslabel voor Europese rosé en focust op de gebieden Provence en Valtènesi. Een bekend en een redelijk onbekend wijngebied. Wat hebben ze gemeenschappelijk?

• Unieke knowhow: de Provence en Valtènesi zijn Europese wijnregio’s met eeuwenoude wijntradities.
• Lifestyle: de ‘dolce vita’ van de regio rondom het Gardameer eb de ‘art de vivre’ van het Franse zuiden.
• Hoge eisen aan de wijnmakers en premium roséwijnen.
• Mooie landschappen waarin de wijnbedrijven liggen. Gebieden aan het water met veel zon.

Veel meer dan een kleur
Veel meer dan een kleur, dat is het submotto van de campagne. Je ziet al aan de foto’s: rosé kan heel veel verschillende kleuren hebben, van bleekroze tot lichtrood. Net als de kleding van een aantal dames tijdens de perspresentaties. Lekker divers dus. Maar: kleur zegt eigenlijk helemaal niet zoveel over de smaak en het karakter van rosé! Waarom niet? Omdat het vooral het druivenras en de vinificatie zijn die het karakter bepalen!

Kleur bedriegt dus je oordeel. En daarom proefden wij zes rosés (3x Valtènesi en 3x Provence) uit ZWARTE glazen! Je ziet niks, je kunt je niet laten misleiden door de kleur, en je proeft gewoon. We konden dus lekker ‘mixen & matchen’. Mooi idee! En best lastig trouwens. Ik ben na twee rosés opgehouden om te raden uit welke karaf ze kwamen. Ik had beide trouwens goed, maar echt, het is niet te doen!

Kleur zegt eigenlijk helemaal niet zoveel over de smaak en het karakter van rosé! Waarom niet? Omdat het vooral het druivenras en de vinificatie zijn die het karakter bepalen!

Hoe maak je rosé?
Even een technisch uitstapje. Rosé kun je op drie manieren maken:

• Pressurage direct: direct persen. Eigenlijk is dat vergelijkbaar met het maken van witte wijn. In dit geval gebruik je natuurlijk wel blauwe druiven. Die worden na het plukken bij binnenkomst meteen geperst. Dat gebeurt heel licht en voorzichtig zodat er niet teveel kleur uit de schilletjes in het sap terechtkomt. Daarna is de vinificatie hetzelfde als bij witte wijn. De wijnmakers uit de Provence hebben deze bereiding tot een kunst verheven en krijgen het voor elkaar om ondanks het meteen persen toch echt een rosé-smaak aan hun wijn te krijgen.
• De saignée-methode. Saigner betekent bloeden in het Frans. Het begin van deze bereiding is als bij rode wijn: druiven oogsten, dan trossen (meestal) ontstelen, dan kneuzen. Vervolgens laat je de schilletjes meegisten. Alleen gebeurt dat bij rosé maar heel kort, soms maar een paar uur. Net lang genoeg om een beetje rosé-kleur aan de wijn te geven. Lichtroze of wat donkerder is vaak maar het verschil van een paar uur langer de schilletjes laten meegisten! Aan de smaak verandert dat vervolgens niet zo heel veel. We zeiden het hierboven al: kleur zegt eigenlijk helemaal niet zoveel over de smaak en het karakter van rosé.
  Als de wijnmaker tevreden is over de kleur, laat hij het sap uit het vat of de tank weglopen (‘bloeden’). Daarna is de vinificatie weer hetzelfde als bij witte wijn. Saignée-rosé is meestal donkerder dan de rosé die via direct persen is verkregen. Voorbeelden van saignée-rosé zijn de rosés uit Tavel, Bordeaux en Spanje (rosato). Hoewel je tegenwoordig ook in Spanje al veel lichte rosés ziet, ook zij doen mee aan de trend. Een gebied dat nog wel volhoudt aan vrij donkere rosé is Bardolino in Italië; hun chiaretto’s zijn echt medium tot donker roze.
  En nog een weetje. In gebieden als Bordeaux is saignée-rosé soms ook een bijproduct van het maken van rode wijn. In een moeilijk of regenachtig jaar, is het lastig om een volle rode wijn met geconcentreerde kleur en smaak te maken. Als je dan na een paar uur een beetje rosé aftapt, kun je van de resterende wijn een vollere rode wijn maken. Slim!
• Tenslotte … ja natuurlijk kun je rosé ook maken door rode en witte wijn te mengen. Maar: dat is in Europa verboden! Uitzonderingen zijn er natuurlijk wel, denk maar aan rosé champagne. In landen buiten Europa mag het wel, en zo krijg je in Nieuw-Zeeland ‘sauvignon blanc rosé’ die eigenlijk gewoon naar pure sauvignon blanc smaakt, maar waar voor de kleur een klein scheutje pinot noir aan is toegevoegd, en in Zuid-Afrika ‘chenin blanc rosé’ van chenin blanc met een scheutje pinotage. Pure kulrosé (nee: kul, niet kult), want het proeft gewoon net als de witte versie, maar dan met een hip kleurzweempje. Hoe ik dat weet? Ik deed ooit een test met mengrosé om zelf te proeven of je de neprosé van wit kon onderscheiden; nee dus!
  Ik begrijp dat mengrosé in Europa verboden is, maar ik begrijp niet dat we de import ervan in Europa toestaan als onze eigen wijnmakers het niet mogen. Puntje voor de wetgeving dus, wat mij betreft.

Gastronomisch
Rosé is meer dan een ‘wijntje’ in de zomer, op het terras of op het strand. Rosé is momenteel niet alleen heel populair, maar ook in beweging. Er wordt volop geëxperimenteerd met de kleur, smaak, het karakter èn de gastronomische inzetbaarheid. Kijk maar eens op mijn Instagram-account @vinissima, dan zie je regelmatig rosé & spijs terugkomen. En verder heb ik rosé gecombineerd met o.a. tonno alla siciliana, linguine met gegrilde gambas en zongedroogde tomaten, Griekse kipsouvlaki, tarte tatin met tomaat en geitenkaas, lamsrack, calamares, gambas a la plancha, camarões piri piri (pittige Portugese gambas), Libanese shish taouk (kipspiesjes) met knoflookdip toum, linguine met krab, gegrilde kip met Marokkaanse kikkererwten-paprika-tomatenstoof, tonijntataki, artisjokken met een dipje, en een lekker borrelplankje met charcuterie. Oh ja, en rosé & staé is voor mij een fijne combi. En soms drink ik rosé zelfs op ons terras. J

Kortom, rosé is meer dan een mooi kleurtje. Maar dat wist ik natuurlijk al lang. #DrinkPink !

Trendsetter Provence
Vins de Provence is één van de twee partners in de nieuwe Europese rosé-campagne. Het gaat dan om de Franse oorsprongsbenamingen Côtes de Provence (met 5 extra geografische aanduidingen, zeg maar subregio’s: ), Coteaux d’Aix-en-Provence en Coteaux Varois en Provence. De Côtes de Provence is verreweg de belangrijkste appellatie van de Provence die zo’n driekwart van de totale productie van de hele regio omvat. Het overgrote merendeel (maar liefst 92%!) van de wijnen is rosé.
Voor hun rosé verbouwen ze in de Provence vooral de blauwe druivenrassen cinsault, grenache, mourvèdre, syrah en tibouren,. Maar ook cabernet sauvignon en carignan zijn toegestaan voor deze roséwijnen. En: met de klimaatopwarming zoekt men ook naar nieuwe rassen en zijn recent caladoc en rousseli geselecteerd om het gezelschap aan te vullen.
Zoals al geconstateerd, wordt de bleekroze rosé hier gemaakt via de ‘pressurage direct’.

Valtènesi
En dan Valtènesi. Spreek uit als Val en dan zoiets als de Amerikaanse staat Tennessee. Dus niet Val-te-nee-sie, maar Val-ten-ne-sie. Valtènesi ligt aan de oevers van het Gardameer in Noord-Italië. Bij de nieuwe EU-campagne doet het Consorzio Valtènesi mee en het gaat hier vooral om promotie van de Italiaanse appellatie Valtènesi Riviera del Garda Classico.

Valtènesi kent milde winters en koele zomers, koele nachten, lichte briesjes en zonnige ochtenden. Het gebied heeft een mild klimaat dat de wijnen finesse en elegantie geeft. De wijnstokken groeien op een heuvelachtig gebied van morene oorsprong dat zich uitstrekt aan de Brescia-kant van het Gardameer.

In 1998 werd het Consorzio Garda Classico geboren en in 2012 is het omgedoopt tot Consorzio Valtènesi. In maart 2019 was het consorzio mede-oprichter Rosautoctono, het Instituut voor Italiaanse inheemse rosé-wijn, samen met andere Italiaanse wijnregio’s die gespecialiseerd zijn in rosé (namelijk Consorzio di tutela del Chiaretto e del Bardolino, Consorzio di Tutela Vini DOC Castel del Monte, Consorzio di Tutela Vini d’Abruzzo, Consorzio di Tutela vini DOC Salice Salentino en Consorzio Vini Cirò e Melissa).

Wijn van één nacht
Terwijl de Fransen in de Provence voor hun roséwijnen verschillende blauwe druivenrassen gebruiken, staat bij de Italianen aan het Gardameer voor hun rosé één druivenras centraal. De grote ster voor Valtènesi is de inheemse groppello. De groppello dankt de naam aan de compacte vorm van de trossen, vergelijkbaar met een ‘groppo’ (in dialect ‘knoop’). Het is het meest typerende druivenras van de Brescia-kant van het Gardameer en is bijna exclusief voor Valtènesi. De druif heeft een zeer dunne, blauwviolette schil die de wijnen meestal weinig kleur geeft. Kenmerkend voor dit druivenras is een florale fruitige neus. De wijnen zijn droog en fris. Het ras komt als mono-cépage wijn voor, maar wordt ook wel geblend met marzemino, barbera en/of sangiovese.

De geschiedenis van wijngebied Valtènesi en de rosé gaat als volgt … Er was eens een Venetiaanse senator genaamd Pompeo Molmenti, de voormalige burgemeester van Moniga del Garda. Hij had een passie voor wijnbouw en op een dag in 1896 kwam hij op het idee om een nieuwe wijn te maken. Geïnspireerd door de ontspannen sfeer van de Middellandse Zeekust en door de populaire reizen die men naar Frankrijk maakte, ontwikkelde hij ‘la tecnica di vinificazione in rosato del groppello’ (de wijnbereidingstechniek voor groppello-rosé). Zo ontstond de ‘il vino di una notte’ (de wijn van één nacht), of wel de Chiaretto Valtènesi.

De door Molmenti bedachte bereidingstechniek noemde hij ‘vinificazione con svinatura per alzata di cappello’ (vinificatie met tappen door de hoed op te tillen). Hij perste de druiven voorzichtig en liet ze een paar uur samen met de schillen staan. Vandaar de definitie ‘wijn van één nacht’. Aldus kreeg hij de beroemde lichtroze kleur. Komt de methode je bekend voor? Inderdaad, dat is wat ze in de Provence ook doen! Tegenwoordig is de methode in Valtènesi nog steeds hetzelfde, maar nu waarschijnlijk met iets modernere apparatuur. Leuk weetje: de rosé van Valtènesi mag niet voor Valentijnsdag op de markt komen. Valentijn, liefde … snap je ‘m? Slim.

En hoe smaken ze? Prima, dat kan ik wel stellen na deze – relatief bescheiden, maar toch – proeverij. Fris, redelijk fruitig, soms floraal, aangenaam bittertje, met kruidigheid met name in de afdronk (maar minder dan bij de meeste Provence-rosés). Misschien over het algemeen iets lichter en eleganter van smaak dan de Provence-wijnen, en ook redelijk licht van kleur, maar dat komt wellicht door het dunne schilletje van de groppello.

Meer info:
Ga naar de campagnewebsite www.pdorosewines.com/nl of kijk op Instagram @rosewijnuiteuropa.
Wil je meer weten over beide campagnepartners, kijk dan op de websites van Le Conseil Interprofessionel des Vins de Provence (CIVP, www.vinsdeprovence.com/en) en het Consorzio Valtènesi (www.consorziovaltenesi.it; helaas alleen in het Italliaans) of volg ze op Instagram (@vinsdeprovence en @consorziovaltenesi).

Dank aan Ghislaine Melman (Melman Communications) voor de organisatie en aan Esmee Langereis voor de introductie en de begeleiding van de blindproeverij.