Vijf dagen met onze wijnclub Le Tire Bouchon naar Oostenrijk. Lekker…!

Nikolaihof
Op dag 1 stond al meteen na aankomst een proeverij en diner bij Nikolaihof op het programma. We werden rondgeleid door het wijnhuis en de kelders die een lange geschiedenis en traditie hebben. Sinds 1971 werkt het huis ook biodynamisch. De start was in de historische binnenplaats met de Rieslingsekt volgens méthode traditionelle (Flaschengärung). Mooi fris. Hoge zuurgraad. Fijne elegante mousse.
De 2011 Grüner Veltliner ‘Hefeabzug’ is een lekkere volle ‘sur lie’-wijn die een half jaar op gistresten heeft gerijpt. De 2010 ‘Gemischter Satz’ Elisabeth Tradition is een typisch Oostenrijks verschijnsel. De ‘Gemischter Satz’ komt van diverse druivenrassen die kriskras door elkaar op hetzelfde veld staan. Ze worden samen geoogst en gevinifieerd. De wijn is van riesling, weissburgunder, grüner veltliner en neuburger. Vol. Bittertje. Zuiver. Rijp fruit en karaktervol. Top, maar ook €19,20.
De specialiteit van het huis – of gedurfde rariteit! – is de riesling die heel lang op grote houten foeders heeft gerijpt. En met heel lang bedoel ik ook heel lang. De 1998 Nikolaihof Steinriesler, riesling trocken heeft 14 jaar op foeder gelegen en is pas in april 2012 op fles gebracht. Mooie volle neus. Zuiver. In de verte wat subtiele houttonen. Licht notig. Verrassend fris. Lange afdronk. Kan nog zeker 30 jaar bewaard worden. €27.
De 1995 Nikolaihof Vinothek, riesling trocken heeft zelfs 17 jaar op foeder gelegen! Zuiver en fris. Top! Kan volgens de producent wel een half jaar open staan.
De 2011 frühroter veltliner kende ik nog niet. Een vroeg rood ras waar witte wijn van gemaakt wordt. Het is een kruising van roter veltliner x sylvaner en wordt ook malvasier genoemd. Vroeg rijp. Fruitig en ronder en met mildere zuren dan de grüner veltliner. Deze wijn had het typerende amandeltoontje.

Demeter
Ik kende Nikolaihof nog niet, maar ben zeker onder de indruk. Zuivere wijnen. Fraicheur, ook de lang gerijpte wijnen. Boeiende geschiedenis. Biodynamie sinds 1971 à la keurmerk Demeter. Mevrouw Saahs weet er met passie en overtuiging over te vertellen; en dat overtuigt me meer dan de missiedrang van biodynamie-god Nicolas Joly. Oostenrijk telt overigens circa 600 bio-wijnbedrijven en maar 28 biodynamische. Bedrijven met het Demeter-keurmerk voldoen in elk geval aan de normen voor biologische landbouw, zoals die binnen de Europese wetgeving gelden. Daarnaast voldoen ze aan een serie Demeter-normen en –richtlijnen. Dat gaat over bijvoorbeeld normen voor vruchtwisseling, maar ook voor verpakking. Richtlijnen zijn er voor bijvoorbeeld bemesting, bedrijfskarakter en grondbewerking. Naast harde controleerbare normen maakt elk biodynamisch bedrijf ook individuele keuzes op basis van de principes en algemene richtlijnen.

Mahlzeit! bij Domaine Wachau
De volgende ochtend gingen we op weg naar een proeverij en lunch bij Domaine Wachau. Domaine Wachau bewijst dat coöperaties prachtige complexe wijnen kunnen maken. We startten met een ‘Jungwein’. Een jonge wijn uit 2012 die nog niet gezegend is. Dat gebeurt pas op 11 november. Tot die tijd drink je de ongezegende wijn in de linker hand en zeg je niet “Prost!” maar “Mahlzeit!”. Vervolgens kregen we een heerlijke regionale lunch in hun prachtige barocke Kellerschlössel. Hier kregen we ook een bijzondere ‘Raritäten u. Altweinverkostung’. Vooral interessant waren de 1990 Grüner Veltliner Smaragd Rossatzer, 1981 Riesling Kabinett Bürgerspital en 1969 Grüner Veltliner Auslese Achleiten! Oxidatief, wat weinig fruit, maar fris, mooie zuren en een lange karaktervolle afdronk. De 1969er is prachtig. Levendig. Weelderig. Geconfijt fruit. Hmmm!

Raritäten u. Altweinverkostung
De smaak van oude wijnen…voor veel mensen onbekend, dan wel niet gewenst. Engelsen houden van gerijpte wijnen. Nederlanders eerder van jonge(re) wijnen. De ‘Raritäten u. Altweinverkostung’ bij Domaine Wachau liet zien hoe mooi, maar ook hoe fris, oude wijnen nog kunnen zijn. Toch nog enkele algemene kenmerken van oude(re) wijnen:

  • Oxidatief (‘Altersfirn’ in het Duits). Dat herken je aan tonen van vochtige aarde, noten en zwarte thee. Dit wordt als positief ervaren, evenals:
  • Petroleumtonen.

Als eerder onaangenaam wordt ervaren:

  • UTA (Untypische Alterungsnote). De wijn is niet meer voor z’n druivenras herkenbaar en oogt over de kop. Dit merk je aan drogende tannines en wat zepige boenwasachtige bittere tonen.
  • Lagerböckser, een reductie-aroma, is te merken aan stank i.c. de lucht van rotte eieren, knoflook en geit (Bock = geit). Böckser is een van de meest voorkomende wijnfouten.

Burgenland
Dan op naar het veel vlakkere Burgenland rond de Neusiedler See. De kasteelheer van Schloss Halbturn was helaas even vergeten dat we een rondleiding en proeverij zouden krijgen van hem. Hij zat in Amerika en had de sleutel van het slot meegenomen. Wel lekker gegeten en geslapen hier en de aangename tot zeer goede wijnen van Kœnigsegg / Schloss Halbturn geproefd, zoals 2007 Cuvée Rot Premium, Kœnigsegg. Een mooie blend van blaufränkisch, St. Laurent en zweigelt die 12 maanden barriquerijping heeft gehad. Goede vulling. Aangename zuren. Donker fruit en goed geïntegreerd hout. €9,70. Ook de 2008 pinot noir, Schloss Halbturn beviel me goed. Met €38 mag dat ook wel. Ook deze wijn heeft 12 maanden barriquerijping. Mooie aardse neus. Rijp. Een klein zoetje. Zachte tannines. Heerlijk! De wat strakkere 2008 Imperial Rot, Schloss Halbturn (€18,50, 14 maanden barrique, van cabernet sauvignon, blaufränkisch, merlot en cabernet franc) viel bij velen ook in goeden aarde.

Dankbarkeit
Het diner bij Gasthof Dankbarkeit met eigen wijnen van Josef Lentsch / Dankbarkeit was heerlijk. Mij bevielen vooral de elegante aardse 2008 pinot noir, Dankbarkeit (€14,50 met 50% rijping in nieuwe 500L-vaten) bij “Reerücken mit Kohlsprossen und Grammel-Roulade” en de 2007 Trockenbeerenauslese “Schrammel”, Dankbarkeit van welschriesling en wat weissburgunder.

Sektkellerei Szigeti
Vrijdag was een drukke dag met proeverijen bij Sektkellerei Szigeti, Pöckl en Zantho. Szigeti is een van de weinige Sektkellereien in Oostenrijk. Szigeti heeft – net als veel grote handelsmaatschappijen in de Champagne – geen eigen wijngaarden en hebben contracten met wijnboeren (‘Kontraktwinzer’) voor de levering van druiven. Ze maken alle wijnen met klassieke ‘Flaschengärung’, méthode traditionelle met tweede gisting op fles dus. Mooie zuivere frisse Szigeti, grüner veltliner brut. Droog met 7 gram dosage, midfijne mousse en appeltonen. En grappige bolle 1.25cl flesjes die grif naar de consument gaan ondanks de €4. Vermoedelijk de kleinste fles mousserende wijn.

De Bordeaux-stijl van Pöckl
Na een lunch bij de Friedrichshof te Zurndorf maken we kennis met de stevige stijl van Pöckl in Mönchhof. Het pand is geheel in typerende rood-zwarte stijl ingericht. De jonge wijnmaker Josef Pöckl heeft geleerd in Australië en Bordeaux. Hij wil een herkenbare Pöckl-stijl maken. Dat lukt in elk geval al met de herkenbare rood-zwarte etiketten en wijnnamen als “Rosse e Nero”. Met de wijnen wil hij ook naar de Bordeaux-stijl toe. Of dat goed is? Hm. Sommigen van ons vinden van niet. Maak maar gewoon lekkere Oostenrijkse wijn. De wijnen waren mij iets te hard, maar de 2010 Beerenauslese, Rosso e Dolce beviel me goed. Deze edelzoete wijn is van 100% syrah (!) en heeft 9% alc. en 168 gram restsuiker. Hij mist iets zuren naar mijn mening, maar is lekker zoet, licht en elegant. Acht maanden barriquerijping waarvan 50% nieuw. Goed bij chocolade, Stilton of foie gras.

Umathum + Peck = Zantho
Tijdens de afsluiting bij coöperatie Zantho kregen we een heel andere stijl te proeven: licht en elegant. Weer een mooi voorbeeld dat je met een coöperatie prima wijnen kunt maken. Het bedrijf is een samenwerking van topwijnproducent Josef Umathum en Wolfgang Peck. Zantho heeft in 2011 de Falstaff Grand Prix gewonnen. Topper voor mij: 2009 zweigelt reserve, Zantho. Krachtige neus. Rijp fruit. 14 maanden barriquerijping (50% nieuw). Elegant met concentratie. De wijn wordt alleen in goede jaren gemaakt. De nieuwste wijn van Zantho is de Zantho brut rosé. Méthode traditionelle van pinot noir en St. Laurent. Licht zalmkleurig, zachte neus met aardbeitjes. Schuimende mousse. Zachte zuren. Licht en toegankelijk. Door iemand als “discowijn” betiteld.

“Pannobile”
‘s Avonds waren we te gast bij Landgasthaus Sittinger in Frauenkirchen. Hier kregen we een mooi typisch Oostenrijks menu met wijnen van enkele bekende wijnmakers. Zo kregen we onder andere een heerlijke en passende TBA van Alois Kracher bij “Praline vonder Gansleber”, een 2011 sauvignon blanc, Oppelmayer bij “Wels vom See auf Fenchel” en de mooiste combi: 2008 Burgenland, “Pannobile” van Paul Achs bij “Wildschweinsfilet gefüllt mit Dörrpflauemen, Wurzelrahmsauce met frischem Rosmarin und Erdäpfelroulade”. “Pannobile” is de naam waarmee een groep kwaliteitsbewuste wijnboeren uit het Neusiedlersee zowel een krachtige witte als rode wijn op de markt brengt. Dit zijn vrijwel altijd cuvée-wijnen met houtrijping. De naam verwijst enerzijds naar het ‘pannonische’ klimaat dat in deze streek heerst, als ook naar het ‘nobele’ karakter van de wijnen. De wijnen worden door de wijnboeren altijd voor botteling blind met elkaar geproefd en er gelden strenge kwaliteitscriteria.

Umathum
Op de laatste proefdag stonden weer drie huizen op het programma: Umathum, PMC Münzenrieder en Haider. Umathum was zeker een van de verwachte toppers en die verwachting kwam uit. De hele serie is eigenlijk prachtig. We kregen uitleg van de bevlogen Josef Umathum. Ook hier treffen we biodynamische wijnbouw aan, maar Umathum vindt het niet nodig om het antroposofisch ogende Demeter-keurmerklogo op de fles te zetten. Umathum streeft naar een klassieke wijnstijl. Zijn focus ligt bij het fruit en niet bij een overdadig aanwezige houtsmaak. Een stijl die mij wel bevalt. Elegantie scoort helaas niet op internationale proeverijen, constateert Umathum. Het doet hem verzuchten: “Meneer Parker zou gedwongen moeten worden om de wijnen ook zelf op te drinken die hij zulke hoge punten geeft!” Treffend! Mijn favorieten: 2009 Haideboden, Umathum (van 55% zweigelt, 23% blaufränkisch en 22% cabernet sauvignon; €19,50) en 2009 Ried Hallebühl, zweigelt, Umathum (50% nieuw hout, concentratie, rustiek, zacht; €36).

PMC Münzenrieder
PMC Münzenrieder in Apetlon is van de broers Peter en Christof Münzenrieder, een leraar en een œnoloog die goed samenwerken. Het nieuwe pand oogt van buiten als de showroom van een autodealer. Tijdens een eenvoudige lunch in de ruime proefruimte proefden we tien wijnen. De ‘chique’ modern gemaakte rode 2009 “Tiglat”, zweigelt, PMC Münzenrieder beviel mij het meeste. Dik en vol van toplocatie Tiglat en met 10 maanden houtrijping. €22. Daarnaast heeft PMC enkele interessante edelzoete wijnen. De 2008 Beerenauslese rosé, PMC Münzenrieder (€11 voor een half flesje) is een lichtroze wijn van zweigelt. Licht en elegant met een mooie zoet-zuurbalans en een elegant zoetje. De 2009 Trockenbeerenauslese “Auratum”, PMC Münzenrieder heette vroeger Angelus, maar dat werd verboden omdat de naam al bestond. Met €15 voor een half flesje een heerlijke volle wijn met tonen van caramel, dadels en vijgen en een goede balans.

Haider: de jeugd aan het roer
We hadden als laatste eigenlijk Kracher willen bezoeken, maar dat lukte niet. Na een korte blik op de zonnige Neusiedler See overtroffen de jonge broer Gerhard (24) en zus Silvia (33) Haider in Illmitz onze verwachtingen met een serie prachtige edelzoete wijnen. 65% van hun productie betreft edelzoete wijnen en het ligt mede aan de uitstekende samenwerking tussen broer en zus dat zij de traditie van papa Martin op uitstekende wijze voortzetten. Na onder andere de mooie rijpe, fruitige en sappige 2010 zweigelt, Haider, gingen we al snel naar het zoete segment. Hun handelsmerk is wijnen zonder houtrijping om het pure fruit te benadrukken. De meeste indruk maakten de 2009 Grüner Veltliner, Haider (elegante zuren, mooie vullling, goede balans) en de 2011 Beerenauslese, welschriesling, Haider (60% botrytis, elegant, honingtonen, mooie zuurgraad en balans). Nog geen Kracher, maar die twee Haiders komen er wel…

Alles um die Gans
Het afsluitende 5-gangen gansdiner in Schloss Halbturn liet nog een keer zien hoe de Oostenrijkse c.q. Burgenländische keuken smaakt. Nouvelle cuisine en dieeetkeuken is het allemaal niet, maar het geeft wel een aangename avondvullende culinaire ervaring. Ganzelever, ganssoep, gerst à la risotto met gansragout, gans met aardappelknödel, rode kool en kastanjes en cappucinocrème na stonden op het programma. De eigen wijnen van Kœnigsegg / Schloss Halbturn die we al eerder mochten proeven waren de begeleiders. Vooral de Imperial Rot paste mooi bij het hoofdgerecht, maar de riesling-Auslese deed het ook goed bij de ganzelever. Al met al een waardige afsluiting.

Dank…
Inmiddels ben ik met enige kilo’s wijnboeken en een paar wijnen thuis. De Oostenrijkse wijnen hebben zeker indruk achtergelaten. Dank aan mede-clubgenote Gerda voor het organiseren en Anne-Wies (twitter: @gransjean) en Frits voor de tips en mede-organiseren en aan Regina Meij van Imperial wijnkoperij (twitter: @ImperialWijn) voor de bemiddeling bij de diverse wijnhuizen.

Servus Österreich!
Ingrid Larmoyeur
(@vinissima)

.