Champagne - Les cépages oubliés

Iedereen denkt dat er slechts drie druivenrassen toegestaan zijn voor champagne, namelijk chardonnay, pinot noir en pinot meunier. Dat is echter niet helemaal waar. Deze drie druivenrassen zijn weliswaar de bekendste en worden het meeste gebruikt, maar in totaal zijn zelfs zeven druivenrassen in de Champagne toegestaan.

Naast die drie bekende rassen (chardonnay, pinot noir en pinot meunier), mogen voor champagne nog vier andere druivenrassen gebruikt worden, namelijk arbane, pinot blanc, pinot meslier en fromenteau. Ze worden in de Champagne ook wel “es cépages oubliés” genoemd.

Blend
In de meeste gevallen is de ‘instap-champagne’ (de gewone brut zonder jaartal) van een champagneproducent een blend van chardonnay, pinot noir en pinot meunier. Elk van de drie druivenrassen voegt iets toe aan de blend en zo aan de wijn.

Chardonnay zorgt voor frisheid, finesse en mineraliteit, pinot noir zorgt voor kracht/body en houdbaarheid en pinot meunier – de minst bekende van de drie – zorgt voor fruitigheid en souplesse.

Zeven druivenrassen (+1 …)
Naast die drie bekende rassen (chardonnay en de blauwe druivenrassen pinot noir en pinot meunier), mogen voor champagne nog vier andere witte druivenrassen gebruikt worden, namelijk arbane, pinot blanc, pinot meslier en fromenteau. Ze worden in de Champagne ook wel “les cépages oubliés” genoemd; de vergeten druivenrassen.

Dit is beschreven in een wet van 22 juli 1927. In totaal mogen dus zeven druivenrassen gebruikt worden. De vier vergeten historische rassen vertegenwoordigen samen slechts 0,31% van de totale aanplant! Ter vergelijk: 38,28% is pinot noir, 31,49% is pinot meunier en 29,93% is chardonnay.

In 1927 is de gamay verboden. Technisch gezien zou die echter nog wel voor champagne gebruikt mogen worden, want er is toen vastgesteld dat stokken die destijds voor die nieuwe regeling aangeplant waren, nog wel gebruikt mochten worden. Tja, dat is nu 91 jaar geleden. Dus de kans dat daar nog wat oude stokjes van aangeplant zijn is redelijk klein.

Eigen karakter
Ook de vergeten druivenrassen hebben elk hun eigen karakter.
Arbane (soms als arbanne geschreven) geeft levendige wijnen. De druiven rijpen laat, dus dat is best een nadeel in de koele Champagnestreek.
Pinot blanc – die we onder andere uit de Elzas kennen –  geeft rondeur, vriendelijkheid en wit fruit. Pinot blanc in de Champagne ook wel ‘blanc vrai’ noemt.
Petit meslier (een kruising van gouias blanc x savagnin) geeft levendigheid, frisheid ook in warme jaren en citrustonen.
En tenslotte fromenteau of fromenteau gris. Dat ras geeft de wijn kracht en fraicheur! Fromenteau is trouwens in Champagne het synoniem voor een ander bekend druivenras, de pinot gris.

Les 7 cépages
Je komt de vier onbekende druivenrassen niet vaak tegen in de champagne. Een kleine selectie van champagnes met de historische druivenrassen. Een enkele champagne bevat zelfs alle 7 druivenrassen, “Les 7 cépages” dus.

  • Champagne Laherte Frères, “Les 7” extra brut gebruikt alle 7 cépages in hun Les 7 champagne: 18% chardonnay, 18% pinot meunier, 17% pinot blanc, 15% petit meslier, 14% pinot noir, 10% pinot gris (gromenteau) en 8% arbane.
  • Moutard heeft alle 7 cépages aangeplant: 13,91ha pinot noir, 5,72ha chardonnay, 1,11ha petit meslier, 1,18ha arbane jonge stokken en 0,1ha arbane, 0,55ha pinot blanc en 0,57ha pinot meunier. Ze maken een “Arbane vieilles vignes” en een “Cuvée des 6 Cépages” waar zes van de 7 druivenrassen in gebruikt worden (alle behalve fromenteau).
  • Ook Champagne Horiot heeft alle 7 cépages aangeplant. In 2014 hebben ze een nieuwe wijn gelanceerd van 100% arbane.
  • Champagne Tarlant maakt de BAM. Dat staat voor blanc (als in pinot blanc), arbane en meslier (petit meslier) in de verhouding 25& – 25% – 50%. Het is een Brut Nature met 0gr/L dosage (geen toegevoegd suiker dus).
  • In de champagne “Le Nombre d’Or” verwerkt champagnehuis Aubry vijf (deels historische) druivenrassen.
  • Drappier heeft de “Blanc de Quatre blanc” (ook wel “Quattor” genoemd), de witte van vier witte druivenrassen dus. Dat zijn chardonnay, arbane, petit meslier en blanc vrai (= pinot blanc), telkens voor een kwart gebruikt.
  • Duval-Leroy heeft een wijn van 100% petot meslier, de 2005 petit meslier. In de jaargang 2005 werden er 988 flessen van gemaakt.
  • Champagne Gruet maakt de Cuvée Arbane.
  • Champagne Aspasie maakt de “Cépages d’Antan”, een brut van 40% arbanne, 40% petit meslier en 20% pinot blanc.
  • Champagne Pierre Trichet brengt de “Cuvée 1333” uit. Die wordt gemaakt van 100% pinot blanc. Ook Champagne Fleury maakt een brut champagne van 100% pinot blanc, de “Notes Blanches”. En de Cuvée Pinot Blanc van Champagne Chassenay d’Arce, de L’Originale van Champagne Pierre Gerbais en de Cuvée Colas Robin van Champagne Piollot zijn ook allemaal van 100% pinot blanc. Lijkt bijna een populaire druif in de Champagne.

De Moutard heb ik ooit mogen proeven, maar het zou mooi zijn om de andere champagnes met historische rassen ook eens te proeven.